13 - De lippen
Hoofdstuk 13 - Paragraaf 13
13. De lippen

13.13 Persbericht Stroboscoop

Persbericht:

Nieuw in Nederland: de ‘Embouchure-stroboscoop’


___________________________________________________________


Kees Hein Woldendorp, revalidatiearts & Wiecher Leidekker, Technische Dienst Revalidatie Friesland & Hans Boschma, Stichting Sailing Brass. 7-12-2012.

Begin december 2012 is de ‘embouchure-stroboscoop’ bij Revalidatie Friesland afgebouwd. Dit leek ons een prima aanleiding om een persbericht uit te laten gaan met informatie over dit voor Nederland nieuwe diagnostiek- en trainingsapparaat voor koperblazers met en zonder klachten.

Voordat op het apparaat zelf zal worden ingegaan, zullen eerst de voor veel mensen onbekende termen “embouchure” en “stroboscoop” < bron: Wikipedia> worden toegelicht.

De Embouchure (van het Franse bouche, mond) betreft het samenspel van verschillende lichaamsdelen, zoals de mond en lippen, waardoor een gecontroleerde inwendige luchtstroom vanuit de longen naar buiten wordt gebracht die een klank in een houten of koperen blaasinstrument produceert. Het is simpeler gezegd de actie van de lippen die nodig is om een blaasinstrument te bespelen.

In alle gevallen is ‘embouchure’ gerelateerd aan een combinatie van factoren: winddruk (de ademsteun), mond- en/of lip stand ten opzichte van het instrument, spierspanning (buikspieren, middenrif, kaak, mond, lippen, tong), de grootte van de luchtdoorstroomopening en de richting waarin de speler de lucht het mondstuk van het instrument instuurt.



Met de embouchure kan zowel de kleur als de toonhoogte van het geluid binnen bepaalde marges gevormd en indien nodig gecorrigeerd worden, zulks steeds in combinatie met het volume van de klank (de dynamiek).

Een stroboscoop (van de Griekse woorden strobos, 'rondwerveling', en skopein, 'kijken') is een instrument waarmee de beweging van een voorwerp schijnbaar kan worden stilgezet. Dit effect ontstaat door de waarneming van het object slechts kortstondig toe te staan, steeds als het object zich in dezelfde positie bevindt. Het oog mist de andere posities, waardoor de illusie van stilstand ontstaat. Een voorbeeld hiervan uit de dagelijks praktijk zijn de wieldoppen van een voorbijrijdende auto die bij een bepaalde draaisnelheid op het oog stil lijken te staan.

Een eenvoudige stroboscoop bestaat uit een roterende schijf waarin op regelmatige afstanden gaten zijn gemaakt waardoor het object bekeken wordt. Moderne stroboscopen zijn uitgevoerd met een repeterend flitslicht of een hoge-snelheidscamera. Een stroboscoop kan worden gebruikt om onderzoek te doen aan snel ronddraaiende objecten of een object in trilling. Door de waarnemingsfrequentie af te stemmen op de bewegingsnelheid lijkt het object slechts langzaam te bewegen of stil te staan. Een veelvoorkomende toepassing van de stroboscoop in de geneeskunde is het stroboscopisch onderzoek van de stembanden bij stem- en zangproblemen. Hiermee kunnen zowel de vorm van de stembanden zelf als ook de beweeglijkheid tijdens het gebruik worden beoordeeld.



De embouchure-stroboscoop is ontwikkeld om een indruk te kunnen krijgen over de stand en functie van de lippen en mond tijdens het bespelen van een koperblaasinstrument. Veel blazers ontwikkelen klachten in het mondgebied/ hun embouchure. Bij de diagnostiek is het lastig om goed zicht te krijgen op de embouchure omdat het mondstuk van het instrument er voor zit. Om deze reden is bij een groot behandelcentrum voor geblesseerde musici in Spanje (Terassa) de Embouchure-stroboscoop uitgevonden. Tijdens een werkbezoek in 2011 raakten wij onder de indruk van de mogelijkheden van dit apparaat en hebben we besloten dit na te gaan bouwen. Er is voor gekozen om te werken met een aantal losse mondstukringen, afhankelijk van de grootte van het te bespelen instrument. Een bastuba heeft namelijk een veel groter mondstuk dan bijvoorbeeld een trompet. Deze mondstukringen kunnen op een vaste positie ten opzichte van een videocamera worden geplaatst in de embouchure-stroboscoop. De te onderzoeken koperblazer blaast op de deze ring alsof er op het eigen instrument wordt gespeeld. Op enkele cm. afstand registreert de videocamera het mondbeeld dat via de eigenlijke stroboscoop (een ring van flikkerende lampjes rondom de camera-beeldopening) te zien is (eventueel kan via een tweede video camera het zijaanzicht van de kaak, mond en lippen gelijktijdig in de gaten worden gehouden). Het beeld van de videocamera wordt doorgezonden naar een beeldscherm. Hiermee zijn de mondstand en lippen vergroot waarneembaar voor een goed inspectie. Vervolgens kan de frequentie van de lichtflitsen worden aangepast aan de trilfrequentie van de lippen. Deze varieert namelijk met de toonhoogte; bij een A is dit bijvoorbeeld 440 trillingen per seconde. Bij een scherp ingesteld beeld kan dus beoordeeld worden wat de blazer doet bij het spelen van hoge of lage noten. Dit is erg belangrijk bij het geven van gerichte adviezen tijdens de behandeling. Het mooie van de embouchure-stroboscoop is dat door de continue visuele feedback die de blazer krijgt, ook training van een andere mond of lippenstand tijdens het blazen mogelijk is. Op termijn zou de embouchure-stroboscoop zijn weg kunnen gaan vinden naar het koperblaas onderwijs in Nederland. Naast nog betere koperblazers in de toekomst hopen we hiermee bij Revalidatie Friesland de diagnostiek en behandeling van embouchureproblemen verder te perfectioneren. De embouchure-stroboscoop geeft het multidisciplinaire behandelteam van de Polikliniek voor Muziek en Revalidatie en Stichting Sailing Brass een extra nieuwe impuls voor zowel de patiëntenzorg, toekomstig wetenschappelijk onderzoek en onderwijs rondom embouchure. Concrete nieuwe plannen zijn in de maak..


Hieronder kunt u enkele foto's raadplegen:


13.13 Persbericht Stroboscoop